Als er één moment is om over te gaan op duurzame energie dan is het nu!
Marian Prins is buurtbewoner en coördineert als projectleider de plannen van de Energiecommissie OHG voor de overgang van aardgas naar duurzame verwarming.
Dat we van het aardgas af moeten is onvermijdelijk. En ja, dat is een enorme operatie. Dat besluit over gas is in Den Haag genomen om de CO2-uitstoot te verminderen. De aardbevingen in Groningen waren het laatste zetje. Gemeenten moeten dat besluit uitvoeren. Volgens de warmtevisie van Amsterdam is onze wijk vanaf 2030 aan de beurt en verwarmen we uiterlijk in 2040 alle gebouwen met een warmtenet. Het lijkt een utopie, maar zo gingen we 60 jaar geleden ook massaal over van kolen en stookolie naar aardgas. Dus zo onmogelijk is dat niet.
Hoe kijkt de Energiecommissie naar het plan van de gemeente?
De gemeente denkt vooral aan een warmtenet van Vattenfall, omdat die leidingen toch al door onze wijk lopen. Als je kijkt naar het type gebouwen in onze wijk, vinden wij dat ook de meest logische oplossing. We zijn het echter niet eens met een automatische keuze voor Vattenfall. Als wij straks door de nieuwe Warmtewet 30 jaar aan Vattenfall vastzitten, hebben we helemaal geen zeggenschap over onze energievoorziening. De centrale in Diemen van Vattenfall is voorlopig niet duurzaam en de kosten worden wellicht ook hoger.
Wij willen onderzoeken of een warmtenet met een andere bron, zoals het oppervlaktewater, duurzamer en goedkoper kan worden. En we kijken of we dat als bewonerscooperatie zelf kunnen ontwikkelen en beheren, zodat we zeggenschap houden. Er staat ook in het plan van de gemeente dat er ruimte is voor bewonersinitiatieven. Daar is de Energiecommissie op ingesprongen. Want als er één moment is om over te gaan op duurzame energie dan is het nu.
Moet alles op de schop, moeten alle leidingen, cv-installaties, radiatoren weg?
Dat is afhankelijk van keuzes die we kunnen maken. Een warmtenet heeft andere leidingen in de straat nodig. De straat moet zeker open, ook voor Vattenfall. Bij het systeem dat wij onderzoeken, komen er warmtepompen óf per straat, óf per eiland, óf per gebouw of per woning. Als we kiezen voor heet warm water van 70 graden, dan kunnen de radiatoren blijven. De gasketel wordt vervangen door een kleinere aansluitunit. Als je met lagere temperaturen gaat werken, wat veel duurzamer is, dan moet je het gebouw goed isoleren. Als je met een heel lage temperatuur gaat verwarmen dan zijn er andere radiatoren of is er vloerverwarming nodig.
Veel mensen zien op tegen het “gedoe”.
Ik begrijp dat mensen zich daar druk over maken, want het is een grote verandering. Maar we hebben dat eerder meegemaakt toen we van kolen en stookolie op het aardgas overgingen. Technisch zal het zeker allemaal goed komen. Er is echter op dit moment veel onduidelijk, ook financieel. Onze inzet en die van de vele andere bewonerscoöperaties in het land, is dat de kosten van verwarming straks niet duurder mogen uitvallen dan nu. Dat wil zeggen kosten van verbruik en vastrecht. Eigenaren zullen echter wel moeten investeren in isolatie en aanpassingen binnen het gebouw. Samen met VvE’s willen we kijken wat noodzakelijk is en welke subsidies er bijvoorbeeld zijn. Daarnaast moet de financiering en de exploitatie van het totale systeem onderzocht worden. Daar zijn ook banken bij betrokken. Het wordt nog een hele zoektocht. Maar gelukkig zijn er al goede voorbeelden, we hoeven niet alles zelf te ontdekken.
Het lijkt me een flinke klus, hoe pakken jullie dat aan?
Er is een actieve kern bij de Energiecommissie van zo’n 20 mensen. Velen brengen een actief netwerk mee, vanuit de buurt, de gemeente, de politiek, milieu- of woonorganisaties. Een groep houdt zich vooral met de warmtetransitie bezig, waarvan ik dus projectleider ben, een tweede groep met zonne-energie. Er is een groepje die de contacten met de VvE’s opbouwt en een publiciteitsgroep.
Voor de warmtetransitie hebben we nu een eerste verkenning gedaan, ook om bewoners te informeren en te kijken of er belangstelling is. We hebben een projectplan voor de volgende fase gemaakt. We onderzoeken een aantal ‘sporen’ : wat is nodig voor de techniek, wat zijn de mogelijkheden van de gebieden en de gebouwen en hoe gaan we bewoners zo goed mogelijk betrekken?
Bij de Energiecommissie is een technisch bureau betrokken dat gespecialiseerd is in zonne-energie en elektriciteit. De mensen van dit bureau hebben samen met Waternet al casestudies gedaan bij enkele gebouwen op het KNSM-eiland en voor het KNSM-gebied. Daar gaan we mee verder en we breiden het uit. En er zit veel kennis bij de bewoners zelf waar we graag een beroep op doen. Voor deze volgende fase vragen we ook weer subsidie aan bij de gemeente. Als we weten wat er globaal kán en wat bewoners willen, kunnen we bureaus specifieke onderdelen laten uitzoeken, zoals de technische uitwerking en de financiën. En we leren ook van andere bewonersgroepen die al verder zijn, zoals het project op het Wilhelmina Gasthuis-terrein.
Is Vattenfall ook betrokken bij jullie plannen?
We sluiten Vattenfall zeker niet uit, maar er is veel kritiek. De helft van het OHG heeft verwarming via het warmtenet van Vattenfall. Die huishoudens kunnen niet kiezen welke energieleverancier ze willen. Vattenfall heeft hier een monopoliepositie. Het warme water wordt aangevoerd vanuit de centrale in Diemen, nu nog op aardgas gestookt, straks op pallets. Beslist niet energieneutraal, want het stoken van pallethout is vervuilender dan aardgas.
Nu blijkt bovendien dat er voor die centrale ook hout gekapt wordt in de bossen van Estland. En dat hout wordt dan weer aangevoerd van Estland naar Diemen. Je praat over aardgasvrij in Amsterdam en direct over de gemeentegrens vindt de CO2 uitstoot in alle hevigheid plaats. Veel mensen willen niet afhankelijk zijn van een dergelijke vervuilende energiecentrale. Vattenfall wil de centrale in Diemen uiteindelijk wel duurzaam maken, maar dan ben je weer jaren verder.
Je zei dat Vattenfall als beheerder van het warmtenet OHG een monopoliepositie heeft?
Ja en dat geldt voor alle energiebedrijven in Nederland. Zij investeren in een nieuw warmtenet en zij willen die investering terugverdienen. Zij berekenen de kosten door in het vastrecht aan de klanten, maar dat geld is niet in één jaar terugverdiend. In de huidige Warmtewet staat dat de kosten voor de klant niet hoger mogen zijn dan die van een eigen CV. De ACM, de Autoriteit Consumenten en Markt, moet dat controleren.
Dat systeem verandert in de nieuwe Warmtewet. De gemeente gaat dan voor lange tijd, waarschijnlijk 30 jaar, concessies voor een gebied uitgeven aan een energieleverancier. Als klant ontkom je dan niet aan die ene leverancier, tenzij je je eigen warmte gaat opwekken. De leverancier krijgt bovendien meer ruimte om prijzen vast te stellen. De verwachting is dat de kosten voor warmte gaan oplopen. De wet geeft ook mogelijkheden om als bewonerscoöperatie een concessie te krijgen Daar willen wij gebruik van maken. Die wet wordt echter telkens uitgesteld, dus we weten niet precies hoe het gaat worden.
Denk jij dat “2040 energieneutraal” haalbaar is in Amsterdam?
Dat weet ik niet. Voor onze buurt is het zeker haalbaar. Er is veel belangstelling, mensen zijn betrokken en onze huizen bieden goede mogelijkheden. We hebben veel water in de buurt, dus aquathermie is een optie. Je ziet dat dat op Cruquius nu wordt ingezet. Ook de zonne-energie kan nog flink groeien.
Hoe willen jullie de mensen in het OHG betrekken bij deze veranderingen en plannen?
De lockdown werkt natuurlijk niet mee op dit moment. Het liefst zouden we informatie-en netwerkwerkbijeenkomsten organiseren voor bewoners, voor VvE’s, voor bewonerscommissies. We proberen met de Nieuwsbrief en met webinars mensen te informeren. Daarmee bereiken we nu zo’n 200 mensen. Maar het liefst wil je dat de contacten tussen die mensen groeien. Als onze plannen mogelijk blijken, willen we een energiecoöperatie van bewoners oprichten. Maar dat is nu nog een beetje te vroeg. Het is een groeimodel.
Heb je nog een laatste tip?
Kijk alvast wat er mogelijk is om je huis en je gebouw duurzamer te maken. Alles wat je aan energie bespaart, is alvast meegenomen. Dus kijk als VvE naar mogelijkheden voor extra isolatie en lager elektriciteitsgebruik. Onderzoek of zonnepanelen geplaatst kunnen worden. Probeer in je Meerjaren Onderhouds Plan verbeteringen mee te nemen. Als huurder of bewonerscommissie kun je dit ook aankaarten bij de verhuurder. En sluit je aan bij onze groep, lees onze nieuwsbrieven en volg de webinars waarin we bewoners verder informeren.
