Lezing door Evelien Tonkens op 14 mei
Waarom wint extreemrechts populisme zoveel terrein, en waardoor lukt het noch links, noch democratisch rechts om een aantrekkelijk alternatief te bieden? De politieke polarisatie in Nederland neemt gevaarlijke vormen aan. Mensen staan steeds vaker vijandig tegenover elkaar en maken elkaar zwart in plaats van ervaringen en meningen uit te wisselen. Deze vijandigheid vormt een bedreiging voor de democratie. Aan de huidige polarisatie ligt een botsing tussen twee tussen morele grondhoudingen ten grondslag: een nabijheidsmoraal – zorg voor de eigen groep en onze problemen hier en nu, versus een afstandsmoraal – zorg voor vreemdelingen, en voor problemen ver weg en voor later – zoals klimaatontwrichtring. Extreemrechts kiest voor een vijandige vorm van de nabijheidsmoraal, terwijl links en democratisch rechts verschillende varianten van de afstandsmoraal omarmen. Beide moralen zijn – in niet vijandige vorm – legitiem en verbinding is noodzakelijk. Ontwikkelingen van de afgelopen veertig jaar hebben die verbinding bemoeilijkt, door de cruciale bestaansvoorwaarden van veiligheid, erkenning, grip en verbondenheid te ondermijnen, en zo angst, woede en afgunst te genereren ten koste van empathie en openheid. Om tot vruchtbare uitwisseling te komen moeten we de morele drijfveren van alle betrokkenen begrijpen, bestaansvoorwaarden verbeteren en beide morele perspectieven op een nieuwe manier verbinden, met meer aandacht voor verhalen en emoties.
Evelien Tonkens is socioloog, buurtbewoner en universiteitshoogleraar burgerschap aan de Universiteit voor Humanistiek te Utrecht. De lezing is gebaseerd op het boek Uit het oog, in het hart dat zij samen met de filosoof Tsjalling Swierstra schrijft en dat binnenkort verschijnt.
foto: https://www.socialevraagstukken.nl/author/evelientonkens/
